‘Kijk verder dan een enkele regeerperiode’

Hoe kijk je terug op je eerste jaar als voorzitter van de raad?

‘Voordat ik voorzitter werd, kende ik de Onderwijsraad al goed vanuit het werkveld. Ik heb het altijd gezien als een heel krachtig orgaan dat vanuit breed perspectief licht werpt op belangrijke, ‘Kijk verder dan een enkele regeerperiode’ maar vaak ingewikkelde thema’s. Denk aan kwaliteit van onderwijs, stelselinrichting, kansengelijkheid en het lerarentekort. De onafhankelijkheid van de raad vind ik een groot goed, net als het oog voor de lange termijn. Juist in een turbulent jaar als dit - met de val van het kabinet, een demissionaire minister en nu een nieuwe formatie - is opnieuw gebleken hoe belangrijk die stabiele lijn is.’

Voor welke dossiers hebben jullie je afgelopen periode hard gemaakt?

‘Een belangrijk thema waarover we ons hebben gebogen, is het borgen van bekwaamheid bij startende leraren. Daar was veel vraag naar vanuit het veld, mede door de groeiende zij-instroom. Er zijn steeds meer (gepersonaliseerde) routes naar het vak, met als gevolg dat de verschillen soms groot zijn in wat starters beheersen. In ons advies pleiten wij onder meer voor uniforme eindtoetsen op de opleidingen en landelijke richtlijnen voor praktijkbeoordelingen. Een ander dossier is taaldiversiteit. Een groot deel van de leerlingen in het primair onderwijs heeft een andere thuistaal dan het Nederlands. Bijvoorbeeld door een migratieachtergrond of omdat binnen het gezin de streektaal wordt gevoerd. Voor leraren is dit een uitdaging. Hoe leer je deze kinderen de Nederlandse taal? Vaak ontbreekt een helder schoolbeleid over de omgang met talige diversiteit. Met het advies dat we hebben opgesteld, hopen we teams te helpen. Zo raden wij aan om de thuistaal te benutten, ook bij de andere vakken. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat dit goed werkt.’

Wat wordt jullie advies aan de nieuwe regering?

‘Het geld kan maar een keer uitgegeven worden. Dat vraagt uiteraard om keuzes. Maar wij zeggen: er is geen investering met zo’n hoog rendement als onderwijs. Niet alleen op persoonlijk niveau maar zeker ook in maatschappelijk opzicht. Onderwijs mag daarom niet het kind van de rekening worden. Daarnaast bepleit de raad dat structurele taken van scholen om structurele financiering vragen, in plaats van tijdelijke subsidiepotjes zoals nu. Dat voorkomt onrust en onzekerheid in onderwijsteams, die al genoeg op hun bordje hebben.

Hoe kijk je naar het lerarentekort; wat is het belangrijkste dat nu moet gebeuren?

‘Allereerst moeten we werken aan duurzame oplossingen: meer mensen werven én behouden voor het vak. Daarvoor is sturing en financiering vanuit de Rijksoverheid noodzakelijk. Op korte termijn zijn daarnaast afspraken met het nieuwe kabinet nodig over tijdelijke maatregelen, zoals een eventuele beperking van de onderwijstijd. We kunnen wel vasthouden aan een volledige schoolweek, maar waartoe leidt dat als er steeds klassen naar huis moeten vanwege nijpende onderbezetting? Zolang dat speelt, adviseert de raad een gerichte inzet van leraren, aangevuld met andere professionals. Bijvoorbeeld onderwijsassistenten en vakexperts die geen lesbevoegdheid hebben, maar wel waardevolle kennis kunnen bieden.’

Als hoogleraar en lector ken je het beroep van binnenuit. Wat maakt het vak zo mooi?

‘Zowel in mijn werk als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en als lector aan de Hogeschool van Amsterdam vind ik het mooi dat je niet alleen bijdraagt aan de ontwikkeling van individuen, maar zelf ook wordt gevoed. Dat komt door de wisselwerking: een verrassende vraag die studenten stellen, een prikkelend antwoord dat zij geven, of een gesprek dat ontstaat. Die kruisbestuiving maakt het vak heel rijk.’

Je strijdt al langere tijd tegen vroege selectie in het primair onderwijs vanwege kansenongelijkheid. Gaat dit lukken?

‘Er is een breed draagvlak voor verandering in het veld. Toch verloopt het debat moeizaam. Mensen staan vaak tegenover elkaar: aan de ene kant de voorstanders van vroegselectie en strikt gescheiden onderwijsroutes, aan de andere kant degenen die pleiten voor gemengde klassen waarin de leraar moet zien te differentiëren. Maar volgens de Onderwijsraad ligt de oplossing juist in het midden. Wij pleiten voor brede scholengemeenschappen waar leerlingen op verschillende niveaus onderwijs kunnen volgen. Zo’n flexibeler stelsel biedt meer ruimte om interesses te ontdekken en zorgt ervoor dat kinderen zich maximaal kunnen ontplooien. Scholen kunnen daar nu al stappen in zetten en doen dat ook al, maar structurele verandering vraagt om regie van de overheid. En dat betekent: verder kijken dan een enkele regeerperiode. De vraag is dan ook niet óf we moeten veranderen, maar of we de moed hebben het echt te doen.’