'Zet agressie op de agenda'

Wat Miranda meemaakte is geen uitzondering. Agressie tegen leraren neemt alarmerend toe. Incidenten zijn zeker niet altijd fysiek. Maar ook scheldpartijen, dreigementen en intimidatie laten diepe sporen na. Collega's zien het gebeuren en zien anderen vertrekken. Toch blijft structurele actie vaak uit.

Schokkende cijfers

Uit een recente CNV-enquête blijkt dat ruim 40% van de docenten in het voortgezet onderwijs het afgelopen jaar te maken kreeg met fysiek of verbale agressie. Bijna 30% zag collega's vertrekken vanwege geweld. En ook in het primair onderwijs krijgt 20% van het personeel maandelijks te maken met verbaal geweld (Veiligheidsmonitor 2020-2021). Het aantal schorsingen van leerlingen om fysiek geweld tegen docenten neemt toe, blijkt uit cijfers van de Onderwijsinspectie. In schooljaar 2023-2024 waren het er 236, een stijging van 28% ten opzichte van het jaar daarvoor. Het aantal schorsingen na bedreiging steeg met 23% naar 406.

Nooit meer voor de klas

Als docent weet Miranda hoe ingrijpend agressie kan zijn en als ex-politieagent weet ze ook dat melden wél belangrijk is. 'De politie beschermt, maar heeft ook een begeleidende rol. Scholen doen liever geen aangifte in verband met het behandelproces waarin een kind zit. Maar de ouders van de jongen die de deur vernielde, waren blij met mijn aangifte. Ze bleken zelf met hem in de knel te zitten en mijn aangifte hielp uiteindelijk om hem onder toezicht te krijgen.' Ze ziet ook hoe signalen worden gemist of genegeerd. Een collega met dertig jaar ervaring op een school voor uit huis geplaatste jongeren liep PTSS op nadat hij na een fysieke confrontatie met een leerling met zijn rug op een tafelpunt viel. 'Hij voelde zich niet meer veilig en ging nooit meer voor de klas. Het nieuwe management vond zijn melding onzin. Dat vind ik zo triest.'

Bedreigingen

Docent Karel Jansen* herkent het gebrek aan steun. Hij kreeg te maken met bedreigingen: 'Als ik je weer tegenkom, maak ik je dood.' Hij wilde aangifte doen. 'De school ontraadde het, maar het ging me niet om mij; de jongen had vaker docenten en andere leerlingen bedreigd. Toen de wijkagent belde en zei dat aangifte weinig zin had, heb ik er een melding van gemaakt. Zo staat de naam tenminste in het systeem. Maar een telefoontje van de school ná dit alles, met de vraag: "Hoe gaat het nou met jou?", had ik wel gewaardeerd.'

Melden loont

De melding had wél effect. 'De sfeer in de klas werd rustiger. Ook collega's merkten dat.' Toch ziet Karel dat agressie toeneemt. 'Conciërges en leidinggevenden bevestigen dat. Maar als ik vraag wat ermee gebeurt, is het antwoord: "Niks."' Wel worden er inmiddels docenttrainingen gegeven over hoe te reageren bij grensoverschrijdend gedrag. 'Belangrijk is dat je kalm en duidelijk blijft. Als docent moet je het gedrag benoemen en meteen het gewenste alternatief aangeven. Op die manier voorkom je escalaties.'

Uit de taboesfeer

Dennis Catsburg is directeur bij Groene Hart Rijnwoude onderdeel van SCOPE scholengroep in Alphen aan den Rijn. Zijn school doet mee aan een meerjarig traject om agressie binnen het onderwijs preventief terug te dringen. Dennis: 'We hebben als team een gezamenlijke norm opgesteld: wat tolereren we wel, wat niet? En die norm delen we actief met leerlingen én ouders. Wij vinden het belangrijk om agressie uit die taboesfeer te halen. Het is goed om het erover te hebben, want dan kun je er iets mee. En dat lukt alleen met een collectieve aanpak.' Zo volgt iedereen bij SCOPE een training met bijvoorbeeld VR-simulaties.

Bang voor reputatieschade

Als er iets gebeurt, de-escaleren ze zo snel mogelijk. Er volgt een herstelgesprek en passende maatregelen, afhankelijk van de ernst van de situatie, variërend van nablijven tot schorsing. En ze werken samen met een schoolagent, bijvoorbeeld bij fysiek geweld of wapenbezit, zoals een zakmes. Toch begrijpt Dennis de drempel. 'Veel collega's schamen zich of denken: het is mijn klas, dus mijn schuld. En scholen zijn bang voor reputatieschade. Maar juist door open te zijn, kunnen we iets veranderen. Iedereen gaat naar school. Het is dé plek om agressie in de samenleving vroegtijdig aan te pakken. Dus zet het op de agenda!'

*Deze naam is vanwege privacy gefingeerd

Meer leren over agressie in het onderwijs? Wist je het dat het CNV LeiderschapsLab trainingen aanbiedt rondom agressie preventie?