Mantelzorg is hier ook bij het Rijk

In De Knoop in Utrecht delen rijksmedewerkers hun ervaringen met werk en mantelzorg

Bekijk ook de video ‘Mantelzorg is hier’

In de Week van de Mantelzorger trok een opvallende installatie in Rijksvergadercentrum De Knoop in Utrecht de aandacht: grote kubussen met de tekst ‘Mantelzorg is hier’. CNV, A+O fonds Rijk en Mantelzorg NL brachten hiermee de vaak onzichtbare realiteit van werkende mantelzorgers onder de aandacht. Tussen de ochtendvergaderingen door stapten rijksmedewerkers op de kubussen af. Daar deelden zij hun verhalen, wisselden ervaringen uit en ontdekten hoe weinig bekend is over de ondersteuning die er wél is. Het leverde eerlijke gesprekken op over een onderwerp dat thuis én op het werk vaak onder de radar blijft.

Mantelzorg blijkt breder dan veel mensen denken

Al snel blijkt dat de term ‘mantelzorg’ door veel bezoekers smal wordt uitgelegd. Zorgen voor hulpbehoevende ouders herkennen ze nog wel. Maar de zorg voor een partner, broer, zus, kind, buurvrouw of naaste? Dat voelt voor velen als ‘gewoon wat je doet’. Dat gebrek aan bewustzijn heeft gevolgen. Wie niet weet dat hij mantelzorger ís, zoekt ook geen informatie over regelingen in wet of cao voor mantelzorg en werk. Projectleider Guus Simons (CNV) ziet hoe groot de verschillen daardoor kunnen zijn. ‘Een mantelzorger met een hulpvaardige leidinggevende heeft mazzel. Willekeur kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.’

‘Aandacht en begrip, daar is behoefte aan’

Een teamleider van de Belastingdienst staat stil bij de kubussen en vertelt over haar afdeling. ‘Aandacht en begrip, daar is behoefte aan.’ Ze ziet hoe verschillend haar medewerkers omgaan met de ruimte die ze nodig hebben. ‘Je ziet dat als er op een afdeling méér bekend is over iemands situatie, er ook meer begrip is als iemand ineens weg moet. Dus openheid helpt… maar veel jongeren zien niet in dat ze mantelzorger zijn. Dus die gaan ook niet hun best doen om daar een gesprek over te starten. Zou hen wel helpen!’ Ze benadrukt dat de werkvloer niet altijd uitnodigt tot het delen van persoonlijke zorgen, terwijl dat juist ondersteunend werkt.

Een vader over zijn kinderen: zorg die een leven tekent

Ook persoonlijke verhalen komen los. Een man kijkt naar de opstelling en denkt aan zijn kinderen. ‘Zijn zus had zorg nodig, hij kwam altijd op de tweede plaats. Dat is al 20 jaar zijn leven. Het etiketje ‘mantelzorger’ trekt hem niet.’ Hij vertelt hoe de zorg voor zijn dochter grote impact had op zijn zoon en nog steeds heeft. Dat hij zelf óók mantelzorger is, vindt hij minder relevant. De aandacht gaat in zijn beleving daar waar de zorg het hardst nodig is.

Herkenning tussen collega’s: ‘Zo fijn om dit even te delen’

Twee ambtenaren van verschillende departementen raken met elkaar in gesprek. Hun ervaringen verschillen sterk. De één kreeg alle ruimte: ‘Mijn leidinggevende tipte me zelfs voor deze actie.’ De ander herkent die steun niet. Toch overheerst vooral opluchting. ‘Het is zó fijn om gewoon even ervaringen uit te wisselen en te delen wat je tegenkomt!’ De opstelling in De Knoop blijkt letterlijk en figuurlijk een ontmoetingsplek.

Verdriet blijft vaak binnenskamers

De gesprekken met CNV laten zien dat veel mantelzorgers zich niet snel uitspreken op de werkvloer. Eén bezoeker verwoordt het: ‘Als er ergens een baby is geboren, dan weet iedereen de verhalen en de plaatjes wel te delen. Maar over de zorg voor kwetsbare oudere familieleden of vrienden hoor je ze veel minder.’ Mantelzorg gaat vaak gepaard met verdriet en zorgen, maar die blijven meestal onzichtbaar. En juist dat maakt de combinatie van werk en mantelzorg extra zwaar.

Cao-afspraken zijn goed maar onbekend

Volgens Guus Simons is meer kennis en bewustwording nodig. ‘In de cao Rijk staan verhoudingsgewijs goede afspraken voor mantelzorg, bij kortdurend en langdurend zorgverlof. Maar menig teamleider weet niet van die afspraken. Ondersteunt niet zijn medewerkers. Of ondervindt zelf weer tegenwerking van elders in de organisatie.’ Hij benadrukt het belang van strategisch denken: ‘Als ik mantelzorgers wil behouden, moet ik mee-bewegen met wat de thuissituatie vraagt. Anders zitten deze medewerkers binnenkort uitgeblust op de bank of bij de bedrijfsarts.’

Balans vinden tussen mantelzorg en werk

Veel werkende mantelzorgers herkennen dat hun eigen behoeften steeds verder naar achteren verdwijnen. ‘De zorg voor een naaste dringt het privéleven van de mantelzorger zelf vaak naar een vierde plan. Terwijl juist ontspanning de combinatie werk-privé werkbaar houdt. Mantelzorg kan werkenden onder hoge druk zetten.’ Flexibiliteit en begrip zijn cruciaal om uitval te voorkomen. Niet alleen van leidinggevenden, ook van collega’s en HR.

Naar mantelzorgvriendelijk beleid binnen het Rijk

De ochtend in De Knoop laat zien hoe waardevol deze gesprekken zijn. Het maakt mantelzorg zichtbaar én bespreekbaar. Toch staat het onderwerp nog lang niet overal op de agenda. Bij veel teams hangt de ondersteuning af van de houding van individuele leidinggevenden en dat moet anders.

CNV en A+O fonds Rijk willen daarom structureel werken aan mantelzorgvriendelijk beleid binnen de Rijksoverheid. Zodat medewerkers niet afhankelijk zijn van willekeur, maar kunnen rekenen op erkenning, ruimte en duidelijke afspraken.

Volgende stap: webinar mantelzorgvriendelijk beleid

Op 26 november organiseren CNV en A+O fonds Rijk een webinar over het belang van mantelzorgvriendelijk beleid.

Onderwerpen zijn onder meer:

  • wat mantelzorg betekent in het dagelijks leven van werkenden
  • welke afspraken in de cao Rijk gelden
  • hoe HR en leidinggevenden mantelzorgers kunnen ondersteunen
  • voorbeelden van effectief mantelzorgvriendelijk beleid

Met één doel: werk en mantelzorg beter combineren en rijksmedewerkers duurzaam inzetbaar houden.

Meer over mantelzorg en werk: informatie en inspiratie

Wil je verder lezen, luisteren of je laten inspireren over het combineren van mantelzorg en werk? Bekijk de rechts onder Direct naar voor praktische informatie, ervaringen en handige hulpmiddelen.

Dag van de werkende mantelzorger - Mantelzorg is hier ook bij het Rijk