De uitkomsten van onze enquête bevestigen de signalen die ik het afgelopen jaar reeds van jullie ontvangen had. En staven ook de door velen van jullie gegeven input dat regulier werk ingeroosterd moet worden met reguliere diensten en dat slaapdiensten leiden tot een enorme verzwaring in het takenpakket en een negatieve impact hebben op de werk – privé balans.
Omvang arbeidscontract
Van alle respondenten had bijna 60% een contract van 32 uur per week of meer. De overige 40% werkt minder dan 32 uur per week, waarvan 25% minimaal 24 uur per week.
Wisselende diensten
Bijna 85% van de respondenten gaf aan wisselende diensten te draaien en bijna 63% gaf aan ook BAC-diensten (Bereikbaarheid, Aanwezigheid en Consignatie) te draaien, waaronder slaapdiensten.
Aantal slaapdiensten
54% gaf aan ongeveer 4 slaapdiensten per maand te draaien.
30% tussen de 4-8 diensten.
En 16% gaf aan er meer dan 8 per maand te draaien.
Opt – out
Opvallend daarin is dat bijna 88% van de respondenten aangaf dat de werkgever met hen niet de opt-out is overeengekomen.
(zie bijlage ATW in de cao: maximum arbeidstijd gemiddeld in elke periode van 26 weken: gemiddeld 48 uur per week)
(opt-out: gemiddeld 60 uur per week kan worden gehanteerd (schriftelijk overeenkomen), bij slaapdiensten)
Voorbeeld:
Bij een contract van 32 uur, kan het bijvoorbeeld zo zijn dat je 4 diensten draait met reguliere uren (op wisselende tijden) en daarboven op een slaapdienst. Dat zou in totaal een arbeidstijd opleveren van 40 uur (als de slaapdienst ook 8 uur is). Bij 2 of meer slaapdiensten per week, kom je al snel aan 48 of meer uren per week. Terwijl meer dan 48 uur alleen kan met een schriftelijk overeengekomen opt-out.
Verstoringen tijdens slaapdienst
Bijna 63% van de respondenten gaf aan gemiddeld 1 keer per slaapdienst wakker gemaakt te worden. Voor spoedzaken, regulier werk, maar ook heel vaak voor zaken zoals een collega of een client die zijn sleutel vergeten was. Hetzelfde percentage geeft aan niet goed, rustig of ongestoord te kunnen slapen tijden de slaapdienst. En ruim 91% geeft aan dat zij na een verstoring niet goed de slaap kunnen vatten en vaak uren wakker liggen.
In de cao is opgenomen dat als de verstoring leidt tot het verrichten van arbeid die langer dan 4 uur duurt, het vergoed wordt als een nachtdienst. Echter ruim 95% geeft aan dat dit niet het geval is. Sterker nog, een groot deel geeft aan dat zij de verstoringen helemaal niet mogen schrijven als reguliere uren, maar dat dat pas mag als de verstoring een minimumtijd heeft geduurd (hetgeen in strijd is met de cao).
Arbeidstijd
Volgens de wet zijn slaapdiensten arbeidstijd. Je bent immers op het werk en niet vrij. In de huidige cao tellen de uren in slaapdienst echter niet mee in jouw JUS-uren en worden ze niet met regulier uurloon vergoed. Dat is alleen het geval als je daadwerkelijk arbeid verricht en pas na 4 uur arbeid verrichten wordt de gehele dienst vergoed als nachtdienst (en dus regulier loon en JUS-uren). Ruim 50% van de respondenten geeft aan dat zij extra diensten moeten draaien om aan hun JUS-uren te komen.
Voorbeeld:
Bij een contract van 32 uur, worden 3 reguliere diensten ingeroosterd en meerdere slaapdiensten, waarbij de verstoringen bij elkaar opgeteld niet leiden tot de resterende 8 uren. Er ontstaan vervolgens dus minuren, die door een extra reguliere dienst weggewerkt moeten worden. NB: ook hier wordt vaak de ATW-ATB overtreden en zijn geen opt-out afspraken gemaakt. Het onlangs verschenen communiqué zou het ontstaan van fictieve minuren moeten oplossen, maar in de praktijk is dit nog niet overal vormgegeven.
Conclusie
Slaapdiensten veroorzaken voor een groot deel van de respondenten onrustige, verstoorde en slapeloze nachten, welke een nadelige impact hebben en leiden tot een verzwaring van het takenpakket. Respondenten geven aan dat er gebrek is aan werk-privébalans, dat de kwaliteit van zorg hierdoor onder druk staat, dat de veiligheid tijdens deze slaapdiensten niet geborgd is, dat de werkdruk toeneemt, men zelfs verlof (JUS uren) inzet om aan voldoende rust te komen en dat het een reden is om te overwegen de sector uit te gaan. Ook wordt er financieel nadeel ondervonden omdat over de uren in slaapdiensten geen vakantiegeld, eindejaarsuitkering en pensioen wordt opgebouwd en men bij ziekte of vakantie over deze arbeidstijd niets heeft opgebouwd en dus niets vergoed krijgt.
Standpunt CNV
In het AZW-rapport van 15 december 2025 De staat van de arbeidsmarkt geestelijke gezondheidszorg 2025 - trendrapportage - AZW Info worden de uitdagingen waarvoor de sector staat duidelijk beschreven, waarbij de tekorten aan arbeidskrachten de komende jaren flink zullen toenemen. Het ziekteverzuim blijft hardnekkig hoog, wat grotendeels samenhangt met zware fysieke en emotionele belasting van het werk, beperkte autonomie en de samenstelling van het personeelsbestand. De combinatie van hoge werkdruk, intensieve begeleiding, onregelmatige diensten en agressie verhoogt het risico op ziekteverzuim. Zaken die aandacht vergen in het komende cao-traject.
De opgehaalde input in combinatie met de data die o.a. verzameld is door AZW, maken duidelijk dat het van groot belang is dat er volop ingezet wordt op een goede werk-privébalans. Onder andere door werkdrukverlagende afspraken te maken in de cao en door meer zeggenschap over o.a. jouw rooster.
Een van de manieren waarop hierin bijgedragen kan worden, is door regulier werk in te roosteren met reguliere diensten. Bijvoorbeeld nachtdiensten i.p.v. slaapdiensten. Of door slaapdiensten als reguliere JUS-uren te vergoeden. Hierdoor wordt voorkomen dat medewerkers veel meer arbeidstijd besteden en dus veel diensten draaien dan hun contracturen, terwijl die niet meetellen in hun JUS-uren. Door alle diensten als JUS-uren te registreren, is 32 uur arbeidstijd hetzelfde als 32 JUS-uren, hetgeen overeenkomt met een contract voor 32 uur per week.
Dat vergt uiteraard een andere kijk op de bedrijfsvoering. En dat hangt nauw samen met zeggenschap van professionals op niet alleen hun beroepsinhoud, maar ook op de wijze waarop deze bedrijfsvoering wordt vormgegeven. We ontvangen veel signalen vanuit onze achterban dat deze zeggenschap, ondanks de daartoe gemaakte afspraken in de huidige cao, ondermaats is. Dus ook zeggenschap zal, in al haar vormen, voor CNV een belangrijk thema zijn in de komende cao-onderhandelingen.
Begin januari zal ik in een nieuwsbrief alle opgehaalde input in thema’s delen en jou vragen daarin een prioritering aan te brengen.
Voor nu wens ik jou hele fijne feestdagen en een knallend goed nieuw (cao-)jaar!
Met vriendelijke groet,
Chantal van Dijk
c.vandijk@cnv.nl
NB: tot 5 januari ben ik afwezig i.v.m. verlof
