‘Maar hoe dan?’

Toegankelijke publieke voorzieningen: zorg en onderwijs. Dat is één van de tien hoofdpunten van het nieuwe kabinet. ‘In het onderwijs is het basisniveau van veel leerlingen niet op orde, vooral door gebrek aan lees- en rekenvaardigheid’, begint het kabinet somber. ‘Een Herstelplan Kwaliteit Onderwijs is urgent noodzakelijk om het tij te keren.’

‘Ja, er staan mooie woorden over onderwijs in het hoofdlijnenakkoord’, constateert Daniëlle Woestenberg, CNV-bestuurslid onderwijs. ‘Maar ik denk heel vaak: hoe dan? Het kabinet zegt de kennisinfrastructuur te willen versterken, maar bezuinigt wel €1,1 miljard op het Fonds Onderzoek en Wetenschap. Hoe dan? Het kabinet kondigt een Herstelplan Kwaliteit Onderwijs aan, maar geeft daar nog geen richting voor aan en stelt geen geld beschikbaar. Hoe dan? Cruciaal zal zijn dat zo’n herstelplan langjarig en gedegen gefinancierd wordt.’

Hand op de knip

‘We constateren dat het kabinet in wording het in deze fase bij een paar fraaie woorden laat, maar de hand op de knip houdt’, waarschuwt Woestenberg. De gevolgen voor het onderwijs van de kabinetsplannen staan of vallen met de uitwerking ervan. We zijn dan ook heel benieuwd hoe het nieuwe kabinet herstel van het onderwijs voor zich ziet en denken daar graag in mee. Holle frasen, dat is echt het laatste wat het onderwijs nu nodig heeft, we krijgen de basis alleen met daden op orde.'

Wildgroei subsidies stoppen

Wel blij is CNV met het stoppen van de wildgroei van subsidies. ‘Alleen met structurele financiering kun je de kwaliteit van onderwijs verhogen’, zegt Woestenberg. ‘Dat constateerde de Onderwijsraad onlangs ook. Dus stopzetten van tijdelijke subsidies is niet per se slecht nieuws. Wel zijn we erg benieuwd hoe het kabinet de problemen rondom het lerarentekort en de kwaliteit van het onderwijs structureel wil oplossen én financieren. Onderwijs is zowel voor de vorming van jonge mensen als voor de ontwikkeling van de arbeidsmarkt fundamenteel. De wens tot versterking van de kenniseconomie is daarom welkom. Hopelijk is dit het kabinet menens. Maar de forse bezuinigingen op onderzoek en wetenschap vinden wij een slecht voorteken.'

Andere prioriteiten

De bezuinigingen op de jeugdzorg, ouderenzorg en gehandicaptenzorg zijn van tafel. Daarmee zijn forse bezuinigingsplannen van het vertrekkende kabinet niet doorgegaan. Het nieuwe kabinet stelt andere prioriteiten. ‘Gezondheidszorg is van onschatbare waarde’, schrijft het verwachtingsvol in het akkoord. ‘De mensen die in de zorg werken en zich dagelijks inzetten voor de patiënten, verdienen respect. Zij bieden de patiënten een beschermde omgeving. Dat is ook van belang voor onze ouderen die onze welvaart en samenleving hebben opgebouwd en zorg verdienen als het daarop aankomt.’

Vinger op de zere plek

Het kabinet legt de vinger op de zere plek: door vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt en stijgende kosten is toegang tot de zorg niet meer voor iedereen gegarandeerd. Het nieuwe kabinet gaat daar maatregelen voor nemen. Justine Feitsma, CNV bestuurslid Zorg & Welzijn, is blij dat het nieuwe kabinet de noodzaak ziet om het personeelstekort in de zorg tegen te gaan. ‘Het Hoofdlijnenakkoord is daar alleen niet heel duidelijk over. Het lijkt dat de Tweede Kamer daar invulling aan moet geven, maar daar dragen wij graag onze ideeën voor aan. Wij willen dat werknemers meer zelf kunnen bepalen wanneer ze wel en niet werken en dat ze daarvoor niet eerst zzp’er hoeven te worden.’

'Jonge ambtenaren juist binden’

Onbegrip in de overheidshoek van CNV op de forse bezuiniging op het aantal Rijksambtenaren. Vooral omdat er al zo’n tekort is aan personeel om al het werk (goed) uit te voeren. Waarom niet alles op alles gezet om jonge ambtenaren aan zich te binden, zoals in de gemeente Zwolle, waar ze daarvoor beleid hebben ontwikkeld. ‘De groei van het aantal ambtenaren wordt meer dan teruggedraaid’, staat in het hoofdlijnenakkoord. Vooral bij de communicatieafdelingen kan er wel wat af, vindt de nieuwe coalitie unaniem. Alleen uitvoerende diensten, zoals inspecties, worden ontzien.

Probleem niet opgelost

Sander van Veldhuizen, expert publieke sector en oud-medewerker Centraal Planbureau, zegt bij NOS Nieuws dat er duidelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen beleids- en uitvoeringsambtenaren. ‘Met name de uitvoering kampt met grote personeelstekorten. Die moeten nu niet geraakt worden door een bezuiniging.’ Toch lost volgens hem het zomaar schrappen van ambtenaren het probleem niet meteen op. ‘De echte vraag is waarom het zo hard gegroeid is en de productie per medewerker lijkt te dalen? ‘Dat ligt niet aan de individuele ambtenaar maar aan het opbouwen van nieuwe beleidsterreinen.’ Hij waarschuwt dat

SCP: geen scherpe keuzes gemaakt

‘Het hoofdlijnenakkoord zet stevig in op basisbehoeften van mensen, maar heeft weinig aandacht voor sociale cohesie en het tegengaan van ongelijkheid.’ Dat concludeert het Sociaal Cultuur Planbureau (SCP) in haar analyse van de plannen. Bestaanszekerheid, toegankelijke zorg, goed onderwijs en woningen, daarmee worden die basisbehoeften vervuld. Maar er is geen aandacht voor psychisch welzijn van mensen, of voor verminderd perspectief voor asielzoekers. En ook niet voor het versterken van onderlinge solidariteit en sociale cohesie, terwijl dat volgens het SCP júist nodig is om goed samen te leven in een divers land. Ook vindt het SCP dat er geen scherpe keuzes gemaakt worden over de houdbaarheid van de zorg. ‘Het hoofdlijnenakkoord is niet expliciet over welke zorg er minimaal beschikbaar is en wie de zorg gaat verlenen.’ Verder schrijft het SCP: ‘Het akkoord zet sterk in op betaald werk en de zekerheid daarvan. Andere vormen van participatie, zoals vrijwilligerswerk en mantelzorg, blijven op de achtergrond, terwijl die erg belangrijk zijn in een samenleving waar de overheid in toenemende mate een beroep doet op burgers.

foto's:van bovenaf: David van Dam, Carilijne Pieters (2x), Eric Brinkhorst, iStock.