Leraren zien deze problematiek dagelijks en voelen het dilemma: ze kunnen en willen hun ogen niet sluiten, maar hun mogelijkheden om te handelen zijn beperkt. Hun primaire taak blijft het geven van onderwijs, niet het oplossen van sociale problematiek. Wel kunnen onderwijsprofessionals signaleren, doorverwijzen en bijdragen aan een veilige schoolomgeving. Dit vraagt om duidelijke grenzen én om ondersteuning vanuit overheid en gemeenten.
Zorgen en signalen achterban
Op verzoek van de Tweede Kamer deed de Onderwijsraad onderzoek naar armoede in het onderwijs. In het advies staat dat de toegankelijkheid van voortgezet onderwijs en mbo moet worden vergroot voor jongeren die opgroeien in armoede. Benadrukt wordt de noodzaak van voorgestelde maatregelen als kosteloos onderwijs tot aan de startkwalificatie, betere ondersteuning op scholen en een grotere rol voor gemeenten. Het sluit nauw aan bij de zorgen en signalen die CNV al langere tijd hoort vanuit de achterban.
Betere toerusting
CNV steunt de oproep van de Onderwijsraad om de financiële drempels weg te nemen door het onderwijs kosteloos te maken tot de startkwalificatie en de vrijwillige ouderbijdrage daadwerkelijk vrijwillig te maken. Onderwijs moet toegankelijk zijn voor iedereen.
De bond onderschrijft het belang van versterking van de ondersteuning binnen scholen. Onderwijsprofessionals moeten beter toegerust worden om armoede te herkennen en bespreekbaar te maken, zonder dat zij de verantwoordelijkheid voor hulpverlening op hun schouders krijgen.
Versnippering hulpinstanties
Functies zoals de brugfunctionaris kunnen hierin een cruciale rol spelen.
De versnippering van hulpinstanties maakt effectieve ondersteuning ineffectief, omdat de verantwoordelijkheid om hulp of financiële ondersteuning aan te vragen volledig bij ouders en/of studenten in armoede wordt gelegd. Juist zij leven al onder hoge stress, waardoor het uitzoeken en benaderen van meerdere loketten een onredelijke belasting vormt. Een integrale aanpak via één centraal loket, waar ondersteuning breed en toegankelijk wordt aangeboden, is noodzakelijk. Armoede bestrijd je niet met ingewikkelde procedures, maar met vertrouwen, bestaanszekerheid en maatwerk.
Toegankelijkheid excursies
Daarnaast vindt CNV dat er zorgvuldig onderzoek moet worden gedaan naar hoe excursies toegankelijk kunnen blijven voor álle jongeren. Ze vormen een waardevol onderdeel van het onderwijs en dragen bij aan brede ontwikkeling en burgerschapsvorming. Hoewel er via gemeenten of stichtingen vaak financiële middelen beschikbaar zijn, worden deze niet altijd benut, mede door onbekendheid of bureaucratische drempels. Zeker nu uit onderzoek door de Universiteit van Amsterdam is aangetoond dat eendaagse burgerschapsprogramma’s, zoals een bezoek aan ProDemos en de Tweede Kamer in Den Haag, bijdragen aan één van de basisvaardigheden –burgerschap – is het essentieel dat elk kind deze ervaringen kan opdoen, ongeacht de financiële situatie thuis.
Ervaringsdeskundigen
Beleidsontwikkeling moet plaatsvinden mét mensen die ervaring hebben met armoede, niet alleen over hen. Alleen zo kunnen papieren plannen de werkelijkheid raken. Het tegengaan van onderwijsachterstanden door armoede is een maatschappelijke opgave die onderwijs, gemeenten en Rijksoverheid gezamenlijk moeten oppakken, met mensen die ervaring hebben met armoede als ervaringsdeskundigen. Onderwijsprofessionals kunnen hierin een belangrijke rol spelen, maar ze mogen hierin niet alleen gelaten worden.
